Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt, Prusyalı doğabilimci ve kâşif. Prusyalı bakan, filozof ve dilbilimci Wilhelm von Humboldt'un küçük kardeşi. Humboldt'un botanik coğrafya üzerine yaptığı çalışmalar biyocoğrafya dalının temelini oluşturmuştur.

1799 ile 1804 yılları arasında Güney ve Orta Amerika'ya giden von Humboldt, keşif gezileri sonucunda kıtayı bilimsel açıdan betimleyen ilk bilim insanı olmuştur. 21 yıl boyunca yaptığı gezilerde karşılaştıklarını devasa bir eserde toplamıştır. Atlantik Okyanusu'nun iki kıyısında yer alan kara parçalarının (özellikle Güney Amerika ve Afrika'nın) bir zamanlar birleşik olduğunu ilk öne süren Humboldt olmuştur. Hayatının son dönemlerinde yazdığı Kosmos adlı eserinde dünya üzerine bilgi toplayan çeşitli bilim dallarını birleştirmeye çalışmıştır. Humboldt aralarında Joseph-Louis Gay-Lussac, Justus von Liebig, Louis Agassiz ve Matthew Fontaine Maury'nin bulunduğu birçok bilim insanıyla çalışmış ve çalışmaları desteklemiştir.


Yaşamı ve yolculukları

Gençliği ve eğitimi

Von Humboldt'un Prusya ordusunda binbaşı olan babası Pomeranya'nın önde gelen ailelerinden birine mensuptu ve Yedi Yıl Savaşları'ndaki hizmetleri karşılığında kraliyet nazırlığı göreviyle ödüllendirilmişti. Baron von Hollwede'nin dul eşi Maria Elizabeth von Colomb ile 1766 yılında evlendikten sonra iki oğlu olmuştu. Bunlardan küçük olanı Alexander'dır.

Alexander von Humboldt'un çocukluğu ne sağlık ne de zekâ açısından pek ümit verici geçmemiştir. Yine de kısa sürede kendine özgü özellikleri ortaya çıkmıştır. Bitkileri, kabuklu hayvanların kabuklarını ve böcekleri toplayıp etiketlendirdiği için "küçük eczacı" diye adlandırılmıştır. 1779 yılında babasının beklenmeyen ölümü sonrasında annesinin verdiği yerinde kararlarla eğitimini sürdürmüştür. Politik kariyer için altı ay Frankfurt Üniversitesi'nde finans okudu ve bir yıl sonra 25 Nisan 1789'da Christian Gottlob Heine ve Johann Friedrich Blumenbach'ın verdiği derslerle ünlenen Göttingen Üniversitesi'ne kaydoldu. Çeşitli alanlara duyduğu ilgi ve yeteneği öylesine gelişmişti ki, 1789 yılında bir tatil esnasında Ren Nehri'ne yaptığı bir geziden sonra "Mineralogische Beobachtungen über einige Basalte am Rhein" (Ren Nehri'ndeki bazı Bazalt kayalar üzerine mineralojik gözlemler) (Brunswick, 1790) adlı eseri yazdı.

Yolculuklara olan tutkusu, Kaptan James Cook'un ikinci yolculuğunda yanında bulunan, Heyne'in damadı Georg Foster ile Göttingen'de kurduğu arkadaşlıkla iyice pekişti. Artık çalışmaları ve nadir olarak bir arada görülen kişisel yetenekleri olağanüstü bir anlayış ile kendisini bilimsel kâşif olarak hazırlama amacına yönelmişti. Bu düşünceyle Hamburg'ta ticaret ve yabancı diller, Freiberg'te Abraham Gottlob Werner ile coğrafya, Jena'da Justus Christian Loder ile anatomi, Franz Xaver von Zach ve Johann Gottfried Koehler ile astronomi ve bilimsel aletlerin kullanımı konularında eğitimini sürdürdü. Freiberg madenlerindeki bitki örtüsü üzerine yaptığı çalışmalar sonucunda 1793 yılında "Florae Fribergensis Specimen" (Fribergen Florasından Örnekler) adlı eserini yayımladı. Luigi Galvani tarafından yeni keşfedilmiş olan kasların tepkiselliği fenomeni üzerine yaptığı uzun süreli deneyler sonucunda 1797 yılında Berlin'de "Versuche über die gereizte Muskel- und Nervenfaser" (Kas ve sinir lifleri tepkiselliği üzerine çalışmalar) adlı çalışmasını yayımladı.


Hastalığı ve ölümü

24 Şubat 1857'de Humboldt görülen semptomları olmayan ikinci derece bir apoplektik felç geçirdi. 1858-1859 kışına doğru kuvvetten düşen Humboldt ilkbaharda 6 Mayıs'ta seksen dokuz yaşında sessizce öldü. Hayatı boyunca gördüğü itibarı öldükten sonra da görmeye devam etti. Naaşı Tegel'de aile mezarlığına gömülmeden önce devlet töreniyle Berlin sokaklarından geçirildi ve katedral girişinde naip prens tarafından karşılandı. Doğumunun yüzüncü yılı hem Eski hem de Yeni Dünya'da 14 Eylül 1869'da büyük ilgiyle kutlandı. Adına sayısız anıt dikildi, ününe ve tanınmışlığına tanıklık edecek şekilde yeni keşfedilen bölgelere adı verildi.


Humboldt'un onuruna adı verilenler

Humboldt'un adı verilen türler:

Keşif gezilerinin sonucu olarak Humboldt, o zamana kadar Avrupa'da bilinmeyen birçok coğrafi oluşumu ve canlı türlerini tanımlamıştır. Onun adı verilen türler arasında şunlar sayılabilir:

- Spheniscus humboldti - Humboldt pengueni
- Lilium humboldtii - Humboldt zambağı
- Phragmipedium humboldtii - Bir orkide
- Quercus humboldtii - Güney Amerika meşesi
- Conepatus humboldtii - Humboldt'un domuz burunlu kokarcası
- Annona humboldtii - Neotropik ağaç ya da çalı
- Annona humboldtiana - Neotropik ağaç ya da çalı
- Utricularia humboldtii - "Bladderwort"
- Geranium humboldtii - Bir sardunya türü
- Salix humboldtiana - Güney Amerika söğüdü
- Inia geoffrensis humboldtiana - Amazon nehir yunusunun Orinoco Nehri'nde yaşayan alttürü.

Adı verilen coğrafi oluşumlar:

- Humboldt Körfezi - Kuzey Kaliforniya'da bir körfez
- Humboldt Akıntısı - Güney Amerika'nın batı kıyısı açıklarındaki bir akıntı
- Humboldt Nehri
- Doğu ve Batı Humboldt Sıradağları, Nevada
- Humboldt Sıradağları (Asya)
- Venezuela'nın Caripe'de bulunan ilk ithaf edilmiş ulusal anıtı ("Monumento Nacional Alejandro de Humboldt").

Aşağıdaki yerleşim birimleri Humboldt'un adını taşımaktadır:

City of Humboldt, Tennessee, Amerika Birleşik Devletleri
- Humboldt County, Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri
- Humboldt County, Nevada, Amerika Birleşik Devletleri
- Humboldt County, Iowa, Amerika Birleşik Devletleri
- Humboldt, Saskatchewan, Kanada
- Şikago Humboldt Parkı, resmî topluluk alanı ve park, Şikago, Illinois, Amerika Birleşik Devletleri
- Mare Humboldtianum adlı ay denizi,
- 54 Alexandra asteroidi.
- Humboldt Tropical Medicine Institute Cayetano Heredia Üniversitesi, Lima, Peru,
- Humboldt Devlet Üniversitesi Arcata, Kaliforniya. Amerika Birleşik Devletleri
- Berlin Humboldt Üniversitesi Berlin, Almanya ve birçok Alman okuluna Alexander'ın kardeşi Wilhelm von Humboldt'un adı verilmiştir.

İçeriğe Yorum Yapın

Alexander Von Humboldt