İtalyan matematik bilgini. Simgesel mantığın gelişmesine katkılarıyla tanınmıştır.

27 Ağustos 1858'de Piemonte'de Cuneo yakınlarındaki Spinetta'da doğdu, 20 Nisan 1932'de Torino' da öldü. Cuneo'da başlayan, Torino'da süren öğrenimini 1880'de Torino Üniversitesi'nde tamamladıktan sonra aynı üniversitede asistan olarak çalışmaya başladı. 1890'da sonsuzküçükler hesabı kürsüsünde doçent, 1895'te profesör oldu. 1886-1901 arasında askeri akademide de görev alan ve Torino Üniversitesi'ndeki derslerini yaşamının sonuna değin sürdüren Peano, 1903'ten başlayarak pedagojik araştırmalara miş, bir yandan da 'İnterlingua' adını verdiği, Latin ya da Germen kökenli bir dil bilen herkesin anlayabileceği, gramerden arındırılmış uluslararası bir bilim dilinin geliştirilmesi için çaba harcamıştır.

İlk bilimsel çalışmalarını sonsuzküçükler alanında yoğunlaştıran ve bu alanda başarılı yapıtlar veren Peano bugün, Boole ile başlayan simgesel mantığın gelişimine katkılarıyla tanınmaktadır. 1888'den başlayarak bir yandan simgesel mantığın araçlarını zenginleştiren çalışmalar yaparken, bir yandan da mantığı, matematiğin aksiyomatik bir yapıya kavuşturulmasının aracı olarak kullanmanın yollarını araştırmıştır. Simgesel mantığa, bugün de kullanılan, 'öğesidir' anlamındaki 'E' gibi birçok yeni gösterim ve yöntem kazandırmıştır. Ancak matematiksel mantık olarak adlandırdığı simgesel mantığı, matematiğin sadeleştirilmesi, açık seçikliğe kavuşturulması için yararlanılacak bir araç olarak görmüş ve geliştirdiği yeni yöntemleri matematikte yeni sonuçlara ulaşmakta kullanmaya ağırlık vermiştir. Örneğin 1889'da yayımladığı Arithmetics principia, nova methodo exposita ('Aritmetiğin İlkeleri, Yeni Açıklama Yöntemi') adlı kısa çalışmasında yer alan doğal sayılara ilişkin çözümlemesi Dedekind'in aynı yıllarda yayımlanan çalışmaları kadar başarılı sayılmaktadır.

Geometriyi de yeni bir aksiyomatik yapıya kavuşturmayı amaçlayan araştırmalar yapan, bu arada çalışmalarından yola çıktığı, Alman matematikçi ve düşünür Moritz Pasch'ın (1843-1930) dört tanımsız terimi yerine nokta, parça ve devinimden oluşan üç tanımsız terim öneren, geometrinin sonsuzküçükler hesabına uygulanmasını konu edinen bir yapıtında da pek çok geometrik kavrama yeni tanımlar getiren Peano, simgesel mantığın matematiğe uygulanmasına ilişkin çalışmalarıyla, A.N.Whitehead ve B.Rus-sell'a öncülük etmişse de,bu bilim adamlarının yaptığı gibi matematiği mantığa indirgemekten özenle kaçınmıştır.

Başlıca Eserleri

Applicazioni geometrische del cal-colo infinitesmale, 1887, ('Geometrinin Sonsuzküçükler Hesabına Uygulanması')
Arithmetic Principia, nova methodo exposita, 1888, ('Aritmetik İlkeleri, Yeni Açıklama Yöntemi')
Lezioni di analisi infinitesimale, 1893, ('Sonsuzküçükler Hesabı Dersleri')
Calcolo differenziale e pirincipii di calcolo integrale, ty, ('Diferansiyel Hesap ve Integral Hesabın İlkeleri').

kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi

İçeriğe Yorum Yapın

Giuseppe Peano