Sean Ocasey Kimdir?

Seán O'Casey (İrlandaca: Seán Ó Cathasaigh, asıl adı: John Casey, d. 30 Mart 1880 - ö. 18 Eylül 1964), İrlandalı oyun ve anı yazarı. Dublin'in işçi sınıfı hakkında yazan ilk oyun yazarı olan inanmış bir milliyetçi ve sosyalistti.

Oyunları, kadın karakterlere olan olumlu yaklaşımıyla dikkat çeker. Bazı oyunları Abbey Tiyatrosu'nda sahnelendi.

Irlandalı oyun yazarı. Ülkesinin bağımsızlık savaşı döneminde yoksul Dublinliler'in acıklı yaşantılarını güldürü öğeleriyle dile getiren gerçekçi oyunlarıyla tanınmıştır.

30 Mart 1880'de Dublin'de doğdu, 18 Eylül 1964'te İngiltere'nin Torquay kentinde öldü. Yoksul bir Protestan ailesinin on üçüncü çocuğuydu. Kendisi doğmadan sekiz kardeşi ölmüştü. Babası da 1886'da ölünce, güç koşullar altında kendi kendini yetiştirmek zorunda kaldı. Küçük yaşta yakalandığı bir göz hastalığı yüzünden ilköğrenimi yarıda kaldı ve evdeki kitapların yardımıyla ancak on dört yaşında okuma yazma öğrenebildi. Ailesinin geçimine katkıda bulunabilmek için o yaşta çalışmaya başladı, ama edebiyat ve resimle de ilgisini sürdürdü. Bir süre mahallelerindeki St.Barnabas Protestan Kilisesi'nin etkinliklerine katıldıysa da, sonradan Protestanlar'la Katolikler arasındaki çekişmeyi anlamsız bularak kiliseden uzaklaştı. Arkadaşlarıyla birlikte müzik ve tiyatro gösterileri düzenleyen St.Lawrence O'Toole Derneği'ni kurdu. İrlanda dilini öğrendi ve doğuşunda kendisine verilen John Casey adım Sean O'Cathasaigh olarak değiştirdi.

On sekiz yaşından başlayarak demiryolu, liman ve inşaat işçisi olarak çalıştı. 1909'da İrlandalı ünlü işçi önderi James Larkin'le birlikte İrlanda Taşıt ve Genel İş Sendikasimn kurulmasında önemli bir rol oynadı. 1914'te bu sendikanın örgütlediği İrlanda Yurttaşlar Ordusu'nun sekreteri oldu. 1916'da Paskalya Ayaklanması'na katıldı. Daha sonra bu örgütün yapıcı bir tutumdan yoksun olduğunu görerek görevinden ayrıldı.

1919'da ilk kitabı The Story of thelrish Citizen Army'yı ('İrlanda Yurttaşlar Ordusu'nun Öyküsü') yayımladı. Bundan sonra yazarlığa daha çok zaman ayırarak yazdığı oyunları Dublin'deki Abbey Theat-re'a göndermeye başladı. İlk üç oyunu geri çevrildiyse de, tiyatronun yönetmenlerinden Lady Gregory ile Yeats onu yüreklendiren mektuplar yazdılar. 1923'te The Shadow of a Gunman ('Sözde Çeteci') adlı oyunu Abbey Theatre'da sahnelendi. Ertesi yıl sahnelenen Juno and the Paycock (Dünyanın Düzeni) aynı tiyatroda iki hafta oynayarak rekor kırdı ve Abbey Theatre'ın parasızlık yüzünden kapanmasını önledi. O'Casey oyununun 25 İngiliz lirası telif ücreti sağlaması üzerine işçiliği bırakıp yaşamını yazarlıkla kazanmaya karar verdi.

1926'da sahnelenen The Plough ant the Stars'da ('Saban ve Yıldızlar') Paskalya Ayaklanması'ndaki sözde kahramanların acıklı güldürüsünü sergilemesi, tiyatroda aşırı milliyetçilerin taşkınlıklarına yol açtı. O'Casey basında hainlikle suçlandı. Bunun üzerine 1926'da Londra'ya yerleşti. 1927'de Eileen Reynolds adlı İrlandalı bir oyuncuyla evlendi. Ertesi yıl yeni oyunu The Silver Tassie ('Gümüş Kupa') Yeats tarafından geri çevrilince, O'Casey ile Yeats arasında sert bir yazışma başladı. Bu anlaşmazlık iki yazarın 1935'te The Silver Tassie'nin Abbey Theatre'da sahnelenmesi üzerine barışmalarıyla sona erdi.

Sürgün yaşamı O'Casey'nin İrlanda'ya bağlılığını azaltmadıysa da yeni oyunlarında giriştiği denemelerin başarı derecesini ölçmesini güçleştirdi. Bu yüzden, devrimci bir öfkeyle yazdığı The Star Turns Red, 1940, ('Yıldız Kızıllaşıyor'), Purple Dust, 1940, ('Mor Toz') ve Oak Leaves and Lavender, 1946, ('Meşe Yaprakları ve Lavanta') gibi dışavurumcu (ekspresyonist) oyunlarında Dublin'in yoksul kesimini ele aldığı gerçekçi oyunlarındaki ustalığına erişemedi. Ama gene sürgünde yazdığı Red Roses for Me (Kırmızı Güller) ve Cock-a-Doodle-Dandy, ('Çalımlı Horoz') gibi gençlik anılarından esinlendiği oyunlarında, eski günlerini aratmayan bircanlılıklayaratıcılı-ğını sürdürdü. 1934'te karısı, iki oğlu ve bir kızıyla İngiltere'nin güneybatısındaki Devon'a yerleşti. Altı ciltlik özyaşamöyküsünü burada yazdı. Bunun dışında, Devon'un Torquay kentinde 1964'te ölünceye değin eleştiri yazıları, şiirler, kısa oyunlar ve öykülerle çalışmalarını sürdürdü.

O'Casey 20.yy'm başında Yeats, Lady Gregory ve Synge gibi yazarların başlattığı İrlanda ulusal tiyatro hareketinin ikinci kuşak yazarlarmdandı. Synge'in 1909'da ölümünden sonra İrlanda bağımsızlık savaşıyla birlikte sınıflar arasındaki çatışma da hızlanmıştı. Milliyetçi önderlerin yanı sıra, Larkin ve Connolly gibi emekçi önderleri de ezilen, sömürülen yığınların haklarını aramaya başlamışlardı. O'Casey bu yığınların içinden çıkan, halkın dertlerini, eksiklerini bilen, kendi kendini yetiştirmiş bir yazardı. İlk oyunlarında, Dublin'de çok kötü koşullar altında yaşayan işçilerin gerçeklerini yansıttı. Bu oyunlarda milliyetçiliğin aşırı düşçülüğü, Katolik orta tabaka ahlakının ikiyüzlülüğü, yoksul halkın kendisini sömürenler karşısındaki suskunlüğu tam bir gerçekçilikle yorumlanıyordu. O'Casey de, Synge gibi, oyunlarındaki acımasız alaycılıkla yurttaşlarına, kendilerine gülebilmeyi öğretmek istiyordu.

O'Casey'nin, bir anlamda Synge'i aşan yanı, karşılıklı düşünce alışverişini ondan daha kolayca gerçekleştirebilecek bir ortam yaratmış olmasıdır. Dil bakımından O'Casey, Synge kadar titiz ve usta olmasa bile, Dublin halk ağzının bütün zenginliğini kullanarak aynı halk geleneğini sürdürmüştür. Ama bu oyunların dilinden çok, ele aldıkları sorunlar O'Casey'yi daha yaygın izleyici yığınlarına kolayca sevdirmiştir. Sevgi, ölüm ve kahramanlık gibi değişmeyen temaların yanı sıra, O'Casey yaşadığı toplumu: değişen gerçekleri içinde görüp bu sürekli değişme içindeki çatışmaları ayrı ayrı açılardan aydınlatıyordu. Her şeyden önce çatışmaya dayanan tiyatro sanatı, onun elinde, zamanın akışı içinde değişen ve değişmeyen yanlarıyla insanı olduğu gibi anlatan bir çağdaşlık kazanmıştır.

Türkçeye Çevrilen Eserleri
Silahşörün Gölgesi ( Shadow of a Gunman ) çeviren Ülker İnce, Can Yayınları - Trabzon Devlet Tiyatrosu - 1992 1993
Kırmızı Güller ( Red Roses For Me ) çeviren Cevat Çapan, İş Bankası Kültür Yayınları, 2009
kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi